24 Ağustos 2020 Pazartesi

 Belagat sözün açık ve anlamının eksiksiz olmasıyla birlikte, muhatabın durumuna uygun olarak söylenmesi sanatıdır. Bedî, Beyân ve Meânî olmak üzere üç ilmin toplamına verilen addır. Belagat ilminin altyapısını seviyeli bir Arapça bilgisi oluşturmaktadır. Arapça gramer, kelime ve cümle bilgisi iyi bir seviyeye ulaşmadan, belagat tahsiline başlamanın istenilen düzeyde faydalı olamayacağı açıktır. Bu bağlamda Türkiye’de genelde yabancı dil öğretimi, özelde Arapça dili eğitimindeki başarısızlık, belagat ilmine yönelişi olumsuz etkilemektedir. Bugün Arapça, Farsça ve Türkçe belagat kitaplarına baktığımızda yapılan tarif, tasnif ve örneklemelerin neredeyse birbirinin aynısı olduğunu görürüz. Geçmişten gelen belagat karşıtı propagandaya ek olarak, Arap belagat âlimlerinin duayenlerinden olan es-Sekkâkî’den itibaren “belagatin kurallara bağlandığı, donuklaştırıldığı” gibi sıkça tekrarlanan iddialar edebiyatçılarımızın belagate önyargıyla yaklaşmasına sebep olmaktadır. Belagat ilmi konu olarak hem düz yazı, hem de şiiri içine alan bir ilim olmasına karşın, bizde nesirde varlığı göz ardı edilerek şiirle sınırlandırılmış, teorik kuralların örnekleri genellikle şiirlerden seçilmiştir. Arap şiiri ise şekil ve anlam özellikleri bakımından Türk okuyucu ve araştırmacısının uzak kalmayı tercih ettiği bir alandır. Üstelik Arap şiiri iyi bir Arapça bilgisinin yanı sıra aruz ilmi, kafiye ilmi ve zarûrât-ı şi’riyye gibi ek donanımlar gerektirmektedir. Dolayısıyla Arap şiirinin anlaşılması ve eleştirisinden kaynaklanan sorunların etkisi belagat alanına yansımakta ve edebiyatçılarımızın belagate mesafeli durmasına sebep olmaktadır. Son olarak, klasik belagat kitaplarında yer alan, geçmişte bir dönem kullanılarak günümüze kadar gelmiş, ancak günümüzde kullanılmayan, herhangi bir örneği de bulunmayan başlık ve örneklerin belagat ilmi kapsamından çıkarılarak, belagatin bölüm, konu ve örneklerinin güncellenmesi gerekmektedir. Klasik belagat kitaplarının bu durumu, belagatin gerekliliği konusunda tereddüde sebep olmaktadır.